Bir kaç gün önce özellikle 5 gıda hammaddesinin geleceğinin tartışıldığı bir makaleye denk gelmiştim. Gerçekten oradaki veriler beni dehşete düşürmüştü. Çünkü çikolatanın, patates kızartmasının, hayvancılığın, pilavın ve vazgeçilmezim zeytinyağının geleceğini konu alan bir yazıydı. Yazıyı elimden geldiğince çevirerek sizlerle paylaşmak istedim. Orjinalini de bu bağlantıdan sizlerle paylaşmak istedim.
Keyifli okumalar diliyorum.
Son yıllarda gıda fiyatları pandemi ve Ukrayna’daki savaş nedeniyle artarken, aşırı yaz sıcaklıkları da sorunu daha da kötüleştirdi. Soya fasulyesi, zeytinyağı, pirinç, patates ve kakao etkilenen ürünlerden sadece bazıları.
Pandemi ve Ukrayna’daki savaş gibi olayların yol açtığı kıtlık ve tedarik sorunları bir süredir gıda fiyatlarındaki enflasyon yoluyla hissediliyor. Ancak bazı gıdalar için iklim değişikliğinin etkisi de rekor yüksek sıcaklıklar ve aşırı hava koşulları yoluyla kendini hissettiriyor.
Gıda fiyatlarının mevsimlerle birlikte dalgalanması son derece olağandır, ancak 2023 yazının Avrupa, ABD, Asya ve ötesinde son derece sıcak ve kurak geçmesi hasatların zayıf kalmasına ve birçok ürünün zarar görmesine neden oldu.
İklim krizi, sıcak hava dalgaları ve kuraklıklardan fırtına ve sellere kadar aşırı hava koşullarını daha yaygın hale getiriyor ve bazı ürünler bu değişikliklere diğerlerinden daha duyarlı.
İşte etkisini şimdiden gördüğümüz beş gıda örneği.
1. Kakao
BBC’ye göre, Şubat 2024’te Batı Afrika’daki mahsuller kuru havadan etkilendiği için kakao fiyatları küresel olarak rekor seviyeye ulaştı. Bu, çikolata bileşeninin maliyetinin 2023’ün başından bu yana iki katına çıktığı anlamına geliyordu.
Kakao çekirdeği yetiştiren en büyük iki ülke olan Gana ve Fildişi Sahili, daha kuru havaya neden olan El Niño hava olayından etkilendi.
Price Futures Group analistlerinden Jack Scoville BBC’ye verdiği demeçte, “Tüccarlar bir başka kısa üretim yılından endişe duyuyor ve bu duygular Batı Afrika mahsullerini sıcak ve kuru hava ile tehdit eden El Niño tarafından güçlendirildi” dedi.
2. Zeytinyağı
Akdeniz’in büyük bölümünde uzun, sıcak ve kurak geçen yaz mevsimi zeytin ağaçlarına zarar verdi ve mahsulün zayıf kalmasına neden oldu, çünkü toprak neminin azalması bitkileri ve mahsulü kritik büyüme mevsiminde bodurlaştırdı.
Sonuç olarak zeytinyağı fiyatları tüm zamanların en yüksek seviyesine çıktı. Stoklar şimdiden önceki yıllara göre önemli ölçüde azaldı ve bir sonraki hasada ulaşmadan önce çok azalması muhtemel.
Nisan 2022 ve Mayıs 2023 arasında, dünyanın en önemli zeytinyağı üreticilerinden biri olan İspanya’nın da aralarında bulunduğu ülkelerde ortalama sıcaklıklar ortalamanın 2,5°C – ve bazen 4°C – üzerinde seyretti. Bu durum, bir yıldan uzun süredir devam eden düşük yağış miktarıyla birleşerek ciddi bir kuraklık yarattı. İspanya’nın güneyindeki Endülüs’te su rezervleri kapasitelerinin yaklaşık %25’ine düşmüş durumda.
3. Pirinç
İtalya’dan Hindistan’a, pirinç çiftçileri birkaç yıldır iklim değişikliğinin mahsulleri üzerindeki etkilerini hissediyor. Ve sorun çok yönlü – bazen kuraklık, bazen sel. Su sızıntısı nedeniyle artan tuzluluk da mahsulleri etkiliyor.
İtalya, AB pirincinin yaklaşık %50’sini yetiştiriyor ve risotto için uygun birçok çeşidin dünyadaki tek yetiştiricisi. Ancak Mart 2023’te ülke, ikinci bir kuraklık yılıyla karşı karşıya kaldığı için pirinç üretiminin düşeceği uyarısında bulundu ve sonrasında verim oldukça düştü.
Temmuz 2023’te Asya’da pirinç fiyatları, kurak havanın mahsullere zarar vereceği endişesiyle iki yıldan uzun bir sürenin en yüksek seviyelerine çıktı. Hindistan’da geç ve özellikle şiddetli muson yağmurları ülkenin pirinç mahsulüne zarar verdi ve bazı pirinç kategorilerinin ihracatını durdurmasına neden oldu.
ABD’deki Kaliforniya pirinç kuşağı 2022’de kuraklıktan ciddi şekilde etkilendi ve pirinç yetiştiricileri normalin sadece yarısı kadar pirinç ekti. Uzun süredir devam eden kuraklığın 2022 yılında bölgeye 703 milyon dolarlık ekonomik faaliyet kaybına ve pirinçle ilgili 5.300 iş kaybına mal olduğu tahmin ediliyor.
2023 sezonunun daha normal başlaması yetiştiricilere biraz nefes aldırsa da, kuraklığın etkileri değirmenciler, kurutucular, depolama tesisleri ve kamyon taşımacılığı operasyonları da dahil olmak üzere tedarik zincirinin ilerisinde hissedilmeye devam etti.
4. Soya Fasulyesi
Yağmur sıkıntısı çeken sadece Amerika’nın batı kıyısı değil. Orta Batı, 2023 yılında 2012’den bu yana en kötü kuraklığını yaşadı ve bu da soya fasulyesi üretimini etkiledi.
Geçen yıl ABD’de tahmini 4,16 milyar buşel soya fasulyesi üretildi ve bir önceki yıla göre neredeyse 106 milyon buşel düşüş yaşandı.
Soya fasulyesi üretimi başka yerlerde de önemli ölçüde azaldı. Örneğin Arjantin’de kuraklık, Ocak ve Ağustos 2023 arasındaki dönemde kırılmış soya fasulyesi hacminin yıllık bazda %27 düşerek 2015’ten bu yana en düşük seviyeye inmesine neden oldu.
Kırma fabrikalarını açık tutabilmek için komşu ülkeler Paraguay, Bolivya ve Brezilya’dan rekor miktarda ürün ithal etmek zorunda kaldı.
Ocak 2023 itibariyle Arjantin’de buğday, soya fasulyesi ve mısır da dahil olmak üzere çeşitli ürünlerde meydana gelen hasar tahmini olarak 10.4 milyar dolar zarara yol açmıştır.
Soya yağı çeşitli ürünlerde bileşen olarak kullanılsa da, dünyadaki soya fasulyesi mahsulünün büyük çoğunluğu hayvan yemi olarak kullanılmaktadır.
Hayvan yemi kıtlığı ya da kalitesinin düşmesi fiyatların yükselmesine neden olarak çiftçileri sürü boyutlarını küçültme ya da alternatif gıda kaynakları bulma gibi zor kararlar almaya itebilir. Bu da et ve süt ürünlerinin fiyat, bulunabilirlik ve kalitesine yansımaktadır.
5. Patates
Avrupa ise tam tersi bir sorunla karşı karşıya. Bloomberg’in haberine göre, 2023 sonbaharında Belçika, Fransa ve Birleşik Krallık’ta meydana gelen şiddetli yağışlar patates tarlalarını ıslatarak toplamayı engelledi ve mahsulün bozulma riskini arttırdı.
2022’de Avrupa’nın dördüncü büyük üreticisi olan Hollanda ve Belçika bu durumdan en kötü etkilenen ülkeler oldu. Kıtada hasat normalde sonbaharın sonlarına doğru biter, ancak 24 Kasım’da bu ülkelerdeki patates mahsullerinin sırasıyla yaklaşık %15 ve %11’i suyla dolmuş tarlalarda toplanmadan kaldı ve arz kısıtlamalarını daha da kötüleştirdi.
Bunun sonucunda Avrupa’da patates fiyatlarının yükselmesi ve tatil sezonu öncesinde son 14 yılın en yüksek seviyesine ulaşması şaşırtıcı olmadı. Aralık ayı Mintec verilerine göre Noel sofralarının vazgeçilmezi olan Maris Piper patatesleri geçen yıla kıyasla %158 artışla ton başına 465 sterline yükseldi.
Yağışlı hava aynı zamanda Avrupa’nın şeker pancarı mahsulünü tehdit etti ve Avrupa Birliği’ndeki tüm tarımsal üretimin %17’sini gerçekleştiren Fransa’da kışlık tahıl ekimini yavaşlattı.
Tüm Bunlar Gelecek Şeylerin Bir İşareti Mi?
İklim krizinin etkileri yoğunlaştıkça ve beraberinde daha aşırı hava koşullarını getirdikçe, bu yaz ekinler üzerinde görülen yıkıcı etkilerin sadece bir başlangıç olmasından endişe ediliyor. NASA tarafından yapılan bir araştırma, iklim değişikliğinin bir sonucu olarak mısır mahsulü veriminin 2030 yılına kadar %24 düşebileceğini gösteriyor.
