Kıymetli paragrafhaber okuyucuları; enerji konusunda en çok zorlandığımız bir konu olan ENERJİNİN DEPOLANMASI hususunda önemli olan durumları özetleyerek sizlere aktarmak istiyorum.
Öncelikle enerji depolama kavramını en doğru şekilde tarifini yapmak istersek şunu söyleyebiliriz. Bir enerji formunun başka bir enerji formunda veya aynı formda daha sonra tekrar kullanılmak üzere saklanmasına enerji depolama denir. Enerji depolama sistemleri, mekanik, termal, elektrokimyasal, elektromanyetik, kimyasal, fosil yakıtlarla ve biyolojik depolama sistemlerinin hepsidir. Bunlardan aklımıza gelen birkaç örneği vermek isterim; yay, volan, kapasitör, nişasta, piller, kriyojenik, faz değiştiren malzeme ve biyoyakıtlar. Özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarının başında gelen güneş ve rüzgar kaynaklarından üretilen enerjinin bu kaynakların varlığına bağlı olmasından dolayı %100 yenilenebilir enerjiye geçişin gerçekleşmesi için enerji depolama sistemlerine olan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Enerji depolama mevzusu, yazımızın başında bahsettiğim gibi en çok zorlandığımız ve üstesinden gelinmesi gereken ciddi bir konudur. Çünkü dünya enerjiyi verimli bir şekilde uzun süre depolamanın ucuz ve uygulanabilir yolunu bulduğu takdirde enerji sorunu da büyük ölçüde çözmüş olacaktır.
Daha önce ülkemizde Depolama teknikleri ile ilgili birçok yönetmelik yayınlandı, ancak 5 Temmuz 2022 tarihinde Resmi Gazetede elektrik enerjisinin depolanması ile ilgili çok önemli düzenlemeler getirildi. MADDE 56- 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 7 nci maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir. Enerji depolama ile ilgili bizleri ilgilendiren ilk maddede şu ifadeler yer almıştır; “Elektrik depolama tesisi kurmayı taahhüt eden tüzel kişilere, kurmayı taahhüt ettikleri elektrik depolama tesisinin kurulu gücüne kadar Kurum tarafından rüzgâr ve/veya güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi kurulmasına ilişkin önlisans verilir. Bu kapsamdaki üretim tesisleri için Kanunun 7 nci maddesinin dördüncü fıkrası hükümleri uygulanmaz. Bu fıkra kapsamında kurulacak tesisler için, önlisans ve lisans verme koşulları ile tadili ve iptali, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi hâlinde teminatın irat kaydedilmesi hususları ve bu kapsamda üretilen elektrik enerjisinin depolama tesisi üzerinden sisteme verilmesi dahil, uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından yönetmelikle düzenlenir. Bu fıkra kapsamında kurulacak tesisler 5346 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi hükümlerinden yararlandırılabilir.” İkinci madde ise “Kısmen veya tamamen işletmede bulunan üretim tesislerinden elektrik depolama tesisi kurmayı taahhüt eden rüzgâr ve/veya güneş enerjisine dayalı elektrik üretim lisansı sahibi tüzel kişilere, kurmayı taahhüt ettikleri elektrik depolama tesisinin kurulu gücüne kadar, lisanslarında belirlenen sahaların dışına çıkılmaması, işletme anında sisteme verilen gücün lisanslarında belirtilen kurulu gücü aşmaması ve TEİAŞ ve/veya ilgili dağıtım şirketinden alınan tadil kapsamındaki bağlantı görüşünün olumlu olması hâlinde kapasite artışına izin verilir. Bu çerçevedeki kapasite artışları için 5346 sayılı Kanunun 6/C maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesi hükmü uygulanmaz. Bu kapsamda üretilen elektrik enerjisinin depolama tesisi üzerinden sisteme verilmesi dahil, uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından yönetmelikle düzenlenir.” maddesidir.
Elektrik Piyasası Kanununda yapılan bu değişiklikle elektrik depolama tesisi yapmayı taahhüt eden yatırımcıların bu yatırımın kurulu güce denk olarak gerçekleştirmek istedikleri rüzgar ve/veya güneş enerji santral yatırımları için yarışma olmadan lisans alma imkanı tanınmış olacaktır. Bu durum aynı zamanda hali hazırda devrede olan rüzgar ve güneş enerji santrallerinde yapılacak kapasite artışları için de geçerli olacaktır.
Bu yatırımlar aynı zamanda Yenilenebilir Enerji Kaynak Destekleme Mekanizması (YEKDEM)’den de yararlanabilecek. Yapılan ve kabul edilen bu değişiklik sayesinde elektrik depolama tesis yatırımı gerçekleştireceğini taahhüt eden yatırımcılar, depolama ile aynı kapasitede rüzgar ve/veya güneş yatırımlarını yarışmaya gerek olmadan yapabileceklerdir. Hali hazırda devrede olan santraller için depolama tesis entegrasyonu yapacak yatırımcılar da tesisin gücü kadar ek kapasite hakkı elde edebileceklerdir.
Ayrıca, üniversiteler, teknoloji geliştirme bölgeleri ve endüstri bölgeleri tarafından Ar-Ge faaliyetinde kullanılmak amacıyla azami 1 MW kurulu gücünde elektrik depolama tesisi kurulabilmesine geçen yıl gerekli izinler verilmişti. Bu ve benzeri uygulamalar için yine geçen yıl 21 Ekim’de elektrik depolama tesislerinin kurulumu için ilk başvuruların başladığını da ifade etmek isterim. Bu başvurular sonucunda Türkiye’nin ilk elektrik depolama tesisi için 250 milyon dolarlık başvuru Progresiva Enerji Yatırımları Ticaret A.Ş. tarafından yapılmış ve İstanbul Silivri’de kurulacak olan 250 MW bağlantı gücüne ve 1000 MWh toplam enerji depolama kapasitesine sahip bir tesisin temeli atılacaktır. 17.06.2022 tarihinde Kontrolmatik şirketine bağlı ortaklığı Progresiva Enerji Yatırımları Kamuoyu Aydınlatma Platformu (KAP)’a yapmış olduğu açıklamada Lityum-İyon Enerji Depolama Tesisi yatırımı kapsamında kullanılmak üzere 3 parça halinde toplamda 30.502,59 m2 arazi satın alındığını kamuoyu ile paylaşmıştır.
Dünya ülkelerinin elektrik depolama konusundaki durumundan çok kısa bahsedersek; elektrik depolama kapasitesinin en fazla kullanıldığı ülkeler arasında Çin, Japonya ve ABD ilk sıraları paylaşıyor. Çin 34 MW’lık elektrik depolama tesisiyle birinci sırada bulunuyor. Çin’i Japonya 29 MW’lık elektrik depolama tesisiyle izliyor. ABD, yine 29 MW elektrik depolama kapasitesiyle sıralamadaki yerini alıyor.
Enerji depolama ile bir yandan enerjinin kullanıldığı alanlarda oluşan atık enerjinin depolanması, diğer yandan, yalnız belirli zamanlarda enerji verebilen yenilenebilir enerji kaynaklarının (özellikle güneş ve rüzgar) enerjisinin depolanarak enerji temin zamanı ile talebi arasında doğabilecek farkın giderilmesi amaçlanmalıdır.
Ülkemizde yukarıda bahsettiğimiz uygulamalar ve düzenlemeler sektör tarafından şüphesiz çok olumlu karşılanmıştır. Ancak özellikle halkımızın enerji verimliliği ve depolama konularında bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Hatta evlerde 5-8 kWh’lik bataryalar kullanarak bağımsız depolama yapılması, daha ileriki zamanlarda da güneş ve rüzgar’dan evlerinin elektrik ihtiyaçlarını karşılayanların uygun kapasitede depo yapabilmesi ile ülkemizin enerji girdi maliyetlerinin azaltılmasına büyük katkı sağlanabilir.
Sağlıcakla kalın.
