Tarihte çift başlı kartal figürü gücü temsil etmektedir. Hititlerden Sümerlere, Selçuklulardan Almanlara varıncaya kadar birçok uygarlık çift başlı kartalı gücün ve otoritenin sembolü olarak kullanmıştır. Kartal figürü,  Neolitik Dönemden itibaren karşımıza çıkan bir hayvan figürüdür. M.Ö. 10. bine tarihlenen Göbekli Tepe’de bugüne kadar pek çok kartal ve akbaba figürü ile heykeli ele geçmiştir. Mitolojik metinlerde kartal birçok efsaneye konu edilmiştir. Telipinu Efsanesinde de kaybolan tanrı Telipinu’yu aramak için Güneş Tanrısı kartalı görevlendirmiştir. Urartu Dönemine ait kartal betimlemeleri, göğün ve evrendeki gücün, güneşin, Tanrı’nın simgesi olarak görülmüştür Urartu askerlerine ve krala yol gösterme ve orduya güç kazandırdığı düşünülmektedir (Çelik ve Albayrak, 2019). Genellikle kartal ile ölünün bedeni temsil edilir ve bu betimle ölünün tanrının yakınında olduğu mesajı verilmek istenir. Urartulular mühür sanatını bolca kullanmış olup, mühürlerde birçok figür yanında Kartal figürü de kullanmışlardır. Diyarbakır Müzesinde bulunan “Antitetik Duran Kartal” betimli, çan formlu damga mühür, Urartu mühürcülük sanatında önemli ve dikkat çekicidir. Kartal birçok uygarlıkta mühürlerde kullanılmış Alacahöyük de bulunan mühürlerde çift başlı kartalın tanrı ve tanrıçayı temsil ettiği bildirilmiştir. Kartal Pers krallığının amblemidir ve Perslere göre kartal, Fırtına Tanrısı’nın bir biçimidir. Kartalın tüylerinin kabilenin duacılarını cennete taşıdığına inanılır.

Neden Kartal?  Biraz tanıyalım. Kartal yırtıcı kuşların en büyüğüdür. Avlarına korku salar. Gücü temsil eder kuşlar âleminde. Birçok kuşun aksine aile yaşantısı üst düzeydedir. Ailesine karşı aşırı koruyucudur. Anne ve baba kartal yuvadaki yavrularının emniyetini sağlamak için eşit bir şekilde yuvalarını beklerler. Yani kadın ve erkek eşitliliğinde aileyi korurlar. Çift baş, kadın ve erkeği temsil eder, yuvayı temsil eder. Vatanı koruyan elleri temsil eder. Ailenin korunması gereken en önemli varlık olduğunu kabul eder. Çok akıllı bir hayvandır. İyi bir gözcüdür. Çoğu zaman, avına zarar vermeden, parçalamadan şokla öldürür. Avını öldürüşü bile asildir. Örneğin; yılanı parçalamaz. Yükseklere çıkarır ve bırakır. Yılan yere düşer ve ölür. Yerde parçalanan avını alır ve ailesine götürür. Zehir’i bilir.

Peki Türkler nasıl bilir kartalı, biraz daha açalım:

Türklerin özellikle milli simgelerinden olan Kartal, Gök Tanrı dininde yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Tanrının elçisi olarak kabul edilir. Gücü, kuvveti, kudreti, hâkimiyeti, otoriteyi, asaleti, koruyucu ruhu temsil eder. Çift başlı kartala Mezopotamya’da ilk kez Sümerler de rastlanmış olup, Kartal, Sümer çivi yazısıyla kaleme alınmış tabletlerde ‘imdigud’ ismi verilmiştir (Uzgidim, 2017). Çift kartal motifi, Bizanslılar tarafından da kullanılmıştır. Bu motif, Bizans’ta kilise ve devletin, tek bedende yönetildiğini simgeleyerek otoriteyi temsil etmiştir.

Saygılarımla…

Kaynak

Çelik, B. Ve Y. Albayrak, 2019. Soğmatardan ele geçen bir Kartal figürü. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 42 (2019): 60-67.

Uzgidim, G., 2017. Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü. STD (217-231).