Kıymetli paragrafhaber okuyucuları; bugünkü yazımızın konusu, uzun zamandır derslerde de anlattığımız ısı ve sıcaklık kavramlarının çoğunlukla yanlış kullanılmasıdır. Üstelik bu yanlışı kamu ve özel sektörün üst düzey yazışmalarında, bilgi notlarında, kitapçıklarında ve afişlerde görmek çok üzücü.

Halbuki ısı ile sıcaklık kavramlarını tanımı ile ayırt edemiyorsak birimi ile bunu kolaylıkla yapabiliriz. Tanım demişken sıcaklık bir maddenin moleküler düzeydeki kinetik enerjisinin göstergesidir, ısı ise sıcaklık farkından dolayı meydana gelen enerjidir. Bu yanlışları yaparken kurumlar birimlere dikkat ederse aslında bu yanlışı yapmayacaklardır.

Birimler ise şöyledir; sıcaklığın ülkemizde en çok kullandığımız birimi Celsius’dur ve gösterimi ise °C’dir. Diğer en çok karşılaştığımız birimleri ise Fahrenheit (°F) ve Kelvin (°K)’dir. Isı’nın birimi ise kalori (cal) ve Joule’dur. 1 kalori de 4,18 Joule eşittir.

Bu teknik bilgileri çok genişletip tüm detayları verip sizleri sıkmak istemediğimden yazımızın asıl konusu olan iki kavram arasındaki yanlışları vurgulamak istiyorum. Bununla ilgili hayatımda hiç unutmadığım bir anımı sizlerle paylaşmak istiyorum. 2008 yılında Ankara’da Milli Savunma Bakanlığına bağlı Türkiye’nin askeri olarak tek ilaç fabrikası olan İlaç Fabrikası Komutanlığı’nda Yedek Subay olarak askerlik hizmetime başladım.

Fabrika’daki tek Makine Mühendisi olduğum için, ilaç depolarının konulduğu depoyu kontrole gittiğimde deponun içindeki ilaçların zarar görmemesi amacıyla saatlik sıcaklık değerleri ölçülüp panoya yazılıyordu. Yalnız orada dikkatimi çeken konu şu oldu; Günlük ısı değerleri diye yazılan cümlenin karşısına °C birimi ile bir sayı yazılmıştı, hemen Komutanıma bunu arz ederek bunun yanlış olduğunu eğer günlük ısı değerleri diyorsak biriminin °C olamayacağını söyledim. 1983 yılında kurulan ve ülkemiz için son derece önemli olan bu Fabrika ’da sadece biraz dikkat ile kavram yanlışlığını çözmüş olduk.

Yine geçenlerde enerji ilgili bir haber okurken ülkemizin güzide haber kurumlarından 1920’de kurulan ve Türkiye Cumhuriyetinin resmi haber ajansı olan Anadolu Ajansının 06/09/2022 tarihli bir metninde “Blick gazetesinde yer alan haberde, kış mevsiminde yeterli miktarda doğal gaz bulunmaması durumunda doğal gaz ile ısıtılan evlerde odaların ısı seviyesinin 19 derece, sıcak su seviyesinin ise 60 dereceyle sınırlandırılacağı kaydedildi.” cümlesini okudum. Burada derece dediği °C birimidir ve bunu kullanıyorsa ısı seviyesi diyemez sıcaklık seviyesi demesi gerekirdi.

Bir başka çok yanlış gördüğüm “ISI HARİTALARI” mevzusu, son zamanlarda futbol maçlarından sonra takımların hareket ve konum grafikleri canlı yayınlarla paylaşılmaktadır. Burada ölçülen ve grafiğe dökülen aslında yoğunluk, hareket ve konum verileridir sıcaklık farkından dolayı oluşan ısı enerjisi değildir.

Yazılım tasarımcısı Cormac Kinney, 1991 yılında finansal piyasa bilgilerini gösteren bir 2D ekranı tanımlamak için ‘ısı haritası’ terimini ticari marka haline getirdi. Isı haritası (Heat mapping) güvenlik kamera tarafından çekilen videoda algılanan hareket alanını ve frekansını, grafik şekline dönüştürülmüş bir tür harita biçiminde sunan, bir video analiz aracıdır. Bir alanda tespit edilen yoğunluk, tüketici davranışını daha iyi anlamak için müşteri hareketlerini izlemek amacıyla da kullanılabilir. Isı Haritalama, ister bir müze, ister otoyol, ister AVM olsun, kalabalık alanların trafiğini değerlendirmek için önemli bir araçtır.

Isı haritası ile kırmızı ve mavi arasında değişen bir dizi renkle ilgilenilen alanlar tanımlanır. Kırmızı, sarı ve turuncu alanlar sıcak nokta alanları olarak tanımlanırken, mavi ve yeşil alanlar düşük trafik alanlarını belirtir. Bir ısı haritasının nasıl oluşturulduğu, türüne bağlıdır. Birden çok tür vardır, ancak genellikle iki kategoriye ayrılabilirler: etkileşim ve dikkat ısı haritaları. Bir ısı haritası, değerlerin renklerle temsil edildiği verilerin iki boyutlu bir temsilidir. Basit bir ısı haritası, bilgilerin anında görsel bir özetini sağlar. Daha ayrıntılı ısı haritaları, izleyicinin karmaşık veri kümelerini anlamasını sağlar.

Amerika Birleşik Devletleri’nde birçok kişi televizyon haber programlarını izleyerek ısı haritalarına aşinadır. Örneğin bir cumhurbaşkanlığı seçimi sırasında, kırmızı ve mavi renklere sahip bir coğrafi ısı haritası, izleyiciye her bir adayın hangi adayın kazandığını hızlı bir şekilde bildirecektir.

Aşağıda ülkemizde oynanan bir maçtan sonra bir futbolcunun sözde ısı haritası grafiği sıcaklık haritası diye verilmiş, dolayısıyla hem kavram karışıklığı var hem de ısı haritasının isminin yanlış olduğunu düşünmekteyim.

Yukarıda saymış olduğumuz yanlış kullanım örneklerini çoğaltabiliriz, 2013 yılında Giresun Üniversitesinden Mustafa Uzoğlu ve arkadaşları Fen ve Teknoloji öğretmen adaylarının ısı ve sıcaklık konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesinde öğrenme amaçlı mektup yazma ile konuyu araştırmışlardır. Çıkan sonuçlardan elde edilen özet çıkarım şu şekildedir; ısıyı gerçek anlamına yakın bir şekilde düşünen öğretmen adaylarının %55 olduğu belirlenmiştir. Yani %45’i kavramları doğru tanımlayamamıştır.

Günlük yaşantımızda oldukça fazla sayıda kullandığımız ısı ve sıcaklık yanlışlarını da belirterek, bu olumsuz durumlarla karşılaşmamak için, çok dikkatli olunarak kavram yanılgıları belirlenmeli ve düzeltilmelidir. Ne olacak ki ısı desek ne olur sıcaklık desek ne olur şeklinde konuşanları da uyarmalıyız.

Sağlıcakla kalınız.