Köy enstitüleri ile ilgili önemli noktalara değinirken 50 yılı geçmiş zaman diliminde okunan kitapları görünce şaşırmadı değilim. Şöyle ki 2023 yılında Thomas Mann ve Sabahattin Ali’nin kaleminin tadına varmaya başlarken o yıllarda lise çağındaki gençlerin okuduğu kitaplar içerisinde bu yazarların kitaplarının olması oldukça manidar. Hatta Sefan Zweig, Thomas Mann, Maksim Gorki, Şeyh Sadi, Sabahattin Ali, Tolstoy, Gogol, Cehov, Moliere, Goethe, Euripides, Seneca, Shakespeare, Turgenyev kitapları peynir ekmek gibi gençlerin elinde okunulası kitaplar olarak dikkat çekmiştir. Bu yazarların çoğuyla 40’lı yaşlarda karşılaşan biri olarak (Yokluktan değil) o dönemin Köy enstitüsü gençlerine özenmiyor değilim. Ki bunun emareleri evimizdeki kütüphaneden de anlaşılıyordu. Evimizde Anna Karenina, Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler ve bunun gibi birçok kitap vardı ve babam ve annem bunları okumuştu. Biri tekniker, diğeri öğretmen olan ebeveynlerimin o dönemde nasıl bir eğitimle yetiştirildiklerini anlayabiliyordum. Ama onları bu temeli verenlerin o dönemde yetişen öğretmenlerin olduğuna kanaat getirmiştim. Enstitüdeki öğrencilerin dergi okuması, mutlaka bir edebiyat dergisini takip etmesi istenirmiş. Örneğin Mehmet Başaran isimli öğrenci birçok şiir yazmış, yabancı şairlerin şiirlerini çevirmek için Almanca gibi dilleri öğrenmiş.  Daha sonra birçok öykü kitabı yayınlamış. Talip Apaydın ismi Sarı Traktör, Emmoğlu, Ortakçının oğlu gibi birçok romanı edebiyat dünyasına kazandırmış. Tabi bu yazarların yetişmesinde, bu okullarda görev alan kaliteli edebiyatçılarında rolü yadsınamaz. Sabahattin Eyüpoğlu, Şükrü Arsev bunlardan birkaçıydı.  Yine köy yazarı Mahmut Makal, Yusuf Ziya Bahadanlı, Ümit Kaftancıoğlu, Behzat Ay yine bu enstitülerin yetiştirdiği kişilerdendi. Son olarak şu ifadede bulunmak isterim. Bu okullarda kültürel anlamda öğrencilere gerçekten okuma, yazma sevgisini aşılayan bir öğretmen ve bu öğretmenlerin yetiştirildiği halen okunan, değerli kalemler yetiştirilmiş. Bu bağlamda düşünen, ne görüşten olursa olsun eser ortaya koyan ve kültürlü neslin yetiştirilmesine katkıda bulunan bir eğitim ve uğraşı hareketinin ortaya konulması, doğru eğitim modellerinin siyasi mülahazalardan uzak, sağcı solcu ikliminden ayrı ele alınması, yeni bir kültürel atmosferin oluşmasına katkı sağlaması açısından önemlidir. Saygılarımla.